Wybór sprzętu do biegania

Kilka słów o butach

Producenci butów dzielą buty do biegania na 3 podstawowe grupy:

1. pozwalają kontrolować ruchy sterujące kompensacyjną pronacją.
2. dające podparcie dla „normalnej” stopy
3. buty z wyściółka dostosowana do stopy sztywnej, z wysokim wysklepieniem (high-arched).

Są to pewne kierunkowskazy do doboru odpowiedniego obuwia, jednak najważniejsze jest to, by biegacz czuł się w butach wygodnie, by buty były dobrze dopasowane do jego potrzeb, a także czy wcześniej się sprawdziły (wiele osób ma juz wypróbowane marki obuwia).

Sporo uwagi zwraca się na amortyzacje przez buty wstrząsów powstających przy kontakcie z podłożem podczas biegania. Obuwie powinno choć w małym stopniu niwelować siły oddziałujące na kończyny dolne w środku fazy podporowej gdy są one najwyższe. Można by wnioskować z powyższego, że buty jednak nie chronią biegacza tak jak sadzono, wręcz przeciwnie, ale ochrona nie jest tak istotna jak myślano do tej pory.

Dzięki butom można zniwelować pewne nieprawidłowości kończyn występujące u biegacza, jak np. kończyny o różnej długości, pewne różnice anatomiczne stóp i całych kończyn, różną wielkość stóp czy też zmiany czynnościowe. Odpowiednio dobrane obuwie pozwala odbarczyć te okolice, które narażone są na nadmierny nacisk przy bieganiu, przez modyfikację pośredniej warstwy podeszwy, która odpowiedzialna jest z amortyzację podczas poruszania się oraz przez zmianę sztywności obcasa.

Jeśli zgłasza się do nas biegacz z urazem dobrze by przyniósł ze sobą buty do biegania, pozwoli to ocenić, czy buty nie są zbytnio zużyte lub odkształceń przede wszystkim w okolicach zapiętek i obcasów.

W jaki sposób zużywają się buty biegowe?

Silna kompensacyjna rotacja wewnętrzna stopy może spowodować duże przyśrodkowe zużycie zapiętka, stopa wydrążona (cavus foot) deformuje zaś zapiętek do boku. Buty, które są zużyte i odkształcone koniecznie trzeba wymienić, zużyte i wytarte zapiętki mogą spowodować ucisk na dalszy przyczep ścięgna Achillesa.

To w jaki sposób zużywa się zewnętrzna warstwa podeszwy pokazuje gdzie są problemy z budową anatomiczną nóg lub z jej funkcjonowaniem. Tam gdzie podeszwy są najbardziej zniszczone, tam działała największa siła nacisku. (np. w miejscu pierwszego promienia zgięcia podeszwowe).

Nie każde obuwie, które na pierwszy rzut oka wygląda jeszcze dobrze spełnia nadal swoją role. Najważniejsza jest pośrednia warstwa podeszwy, która przeważnie wystarcza na 450km, dlatego też zawodowi biegacze powinni co tyle km wymieniać buty na nowe.

Dobre obuwie musi mieć dobrze wyprofilowany nosek, odpowiednio rozbudowany i ustawiony prawidłowo w osi buta. Język ma za zadanie ochronić stopę przed sznurowaniami. Zapiętek ma być dobrze wyścielony, podobnie jak warstwa pośrednia podeszwy, która powinna dodatkowo być odpowiednio giętka. Obcas zaś tak dobrany by pasował wysokością do podeszwy.

Ortezy

Już od bardzo dawna w przypadku zmian w stopach biegaczy o różnej etiologii stosuje sie wkładki ortopedyczne. Często w  różnych publikacjach opiewane są ich zalety, ale praktycznie nie przedstawiane są  konkretne dane na temat ich skuteczności i konkretnych właściwościach funkcjonalnych.  W teorii mają one normalizować prace i funkcjonalność stawu skokowo-piętowego i śródstopia. Dzięki czemu normuje się funkcja odcin­ków kinetycznych kończyny dolnej w części proksymalnej i minimalizuje zagrożenie kontuzjami.

Dobrze dobrane i zbudowane wkładki faktycznie przynoszą korzyści w przypadku zmian w  stopie. Można wskazać na ich przydatność przy profilaktyce zapalenia rozcięgna podeszwowego oraz  zespołu ciasnoty przyśrodkowego przedziału powięziowego goleni, a także przy ucisku na kość piszczelową.

Niektóre publikacje naukowe donoszą, że ortezy z powodzeniem są stosowane w terapii dysfunkcji stawu rzepkowo – udowego, przy podrażnieniach ścięgna Achillesa, a także przy kończynach o różnej długości. Ostatnio pojawiło się w sprzedaży dużo wkładek ortopedycznych zarówno „gotowców” jak i wytwarzanych na konkretne zamówienie. Są to głównie wkładki półsztywne.

W teorii wkładki które układają się do stopy (mniej sztywne) są skierowane do stopy wydrążonej, czyli takiej która ma wysokie podbicie, a dokładnie do jej sztywniejszej odmiany. Wymaga ona bowiem bardzo dobrej wyściółki, a nie koniecznie możliwości doskonałego kontrolowania ruchów.

Wkładki sztywniejsze nadają się do stosowania przy stopach mniej stabilnych. gdzie potrzebna jest lepsza kontrola ruchu by łagodzić kompensacyjną rotację wewnętrzna.

Najlepiej najpierw wypróbować gotowe wkładki, bo może się okazać, że spełniają one bardzo dobrze swoją role. Jeśli tak nie jest, to powinno sie zainwestować w droższe – robione na zamówienie.

Jednocześnie należy pamiętać, że zlecenie na robione wkładki powinny być poparte określonymi przez producenta pomiarami, a niekiedy także odlewami gipsowymi. Bez tego mogą one być nieodpowiednie dla pacjęta, powodować dodatkowe obciążenie stopy osoby biegającej i przynieść więcej szkód niż pożytku, a  dodatkowo skutkować stratą pieniędzy i czasu na kolejne wkładki.

Autorzy artykułu:

Łukasz Kołodziejczyk

Łukasz to specjalista rehabilitacji ortopedycznej. Zajmuje się terapią manualną, mięśniowo-powięziową, urazami sportowymi oraz diagnostyką wad postawy.

Michał Dachowski

Michał specjalizuje się w terapii manualnej tkanek miękkich. Stale rozwija wiedzę w rehabilitacji urazowej, ze szczególnym naciskiem na urazy sportowe.