Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego (ACL) należy do jednych z najczęstszych urazów stawu kolanowego. Istnieje przekonanie, ze jedynym efektywnym sposobem leczenia tego schorzenia jest operacyjna rekonstrukcja więzadła. Bez tego pacjenci mają wrażenie niepełnej sprawności. Niestety wiele osób nie widzi po operacji zbyt wielkich zmian. Cały czas są niepewni tego czy kończyna jest w stanie powrócić do dawnej sprawności.
Nie lubisz czytać? Zamiast tego posłuchaj podcastu:
Wszystko, co powinieneś wiedzieć po zerwaniu więzadła krzyżowego przedniego #acl
Rekonstrukcję więzadła krzyżowego przedniego (ACL)
Niestety bez operacji z czasem dochodzi do podwichnięcia powierzchni stawowej, wrażenia, że noga „ucieka”. Jeśli staje się to zjawiskiem nawykowym operacja jest niezbędna. Rekonstrukcję więzadła wykonuje się prawie standardowo u osób, które są bardzo aktywne fizycznie, uprawiają sport zawodowo co wymaga by ich kolana miały pełną stabilność.
Rehabilitacja w celu rekonstrukcji więzadła krzyżowego ACL
Kolejnym etapem w powrocie do sprawności jest rehabilitacja. Musi być on naturalną konsekwencją rekonstrukcji więzadła, bez tego nie ma mowy o powrocie do formy.
Dawniej tradycyjne podejście do rehabilitacji powodowało długi okres unieruchomienia, następnie zalecano odciążanie kolana i dopiero z czasem bardzo powolną wznowę aktywności. Trwało to nawet do 12 tyg. po operacji. Obecnie dzięki rozwojowi technik operacyjnych, poszerzeniu wiedzy fizjoterapeutycznej czas ten diametralnie się skrócił.
Rehabilitacja przed operacją więzadła krzyżowego ACL
Nieprawdziwym jest stwierdzenie, że w przypadku ACL rehabilitację można i trzeba zacząć dopiero po operacji. Ponieważ jest to z reguły zabieg planowany dzięki odpowiednio dobranym ćwiczeniom można pozytywnie wpłynąć na okres po zabiegu. Zapobiec powikłaniom oraz przyspieszyć i ułatwić rehabilitację po operacji, co w efekcie pozwoli na szybsze odzyskanie sprawności.
Przed operacją podczas terapii kładzie się nacisk na powrót do właściwych wzorców chodu, oraz na odzyskanie w jak największy, procencie ruchomości w stawie kolanowym. Ważne jest też by pozbyć się obrzęku i wzmocnić układ mięśniowy chorej nogi, szczególnie uwagę zwraca się na głowę przyśrodkową mięśnia czworogłowego. W tym czasie powinno się też podjąć naukę chodzenia o kulach, co będzie wysoko przydatne już po operacji.
Schematy w rehabilitacji po zabiegu rekonstrukcji ACL
W postępowaniu rehabilitacyjnym po zabiegu rekonstrukcji ACL wypracowano kilka schematów. Jeden z nich zakłada wspomniane wcześniej dłuższe unieruchomienie oraz używanie kul i orteza, z jednoczesnym powolnym wprowadzaniem ćwiczeń,.
Schematy bardziej „agresywne” zakładają, ze proces rehabilitacji może przebiegać szybciej, co pozwala na krótszy czas powrotu do sprawności.
Rozpoznajesz te dolegliwości?
Skonsultuj się z naszym doświadczonym fizjoterapeutą i odzyskaj pełnię zdrowia.
Bez względu na to jaka droga zostaje obrana najważniejsze jest to, by bezwzględnie pamiętać o czasie jaki zajmuje fizjologiczny powrót tkanek do stanu pierwotnego. Bez zachowania czasu potrzebnego na wygojenie się tkanek miękkich i powrotu kolana do podjęcia swoich funkcji terapia może przynieść więcej szkód niż korzyści,.
Idealna terapia dostosowana do indywidualnego przypadku
Idealna terapia powinna być indywidualnie dostosowywana do każdego przypadku. Do tego czy oprócz ACL miały miejsce inne urazy, jaka technika operacyjna została wykorzystana przy jego rekonstrukcji, czy po zabiegu wystąpiły powikłania, a także od osobniczej zdolności regeneracji tkanek.
W pierwszych dniach po zabiegu (okres pooperacyjny) wprowadza się zabiegi ograniczające wysięk w okolicy operacyjnej oraz obrzęk – mamy tu na myśli schładzanie kolana. Oprócz tego równie ważne jest uruchamianie pacjenta. Dzięki temu zapobiega się zrostom pooperacyjnym oraz problemom ze stawem rzepkowo-udowym. Jeśli w okresie pooperacyjnym nie zostanie odpowiednio wprowadzony ruch kończyny może to doprowadzić do ograniczenia jej ruchomości w tym stawie w przyszłości.
Najnowocześniejsze programy rehabilitacyjne po rekonstrukcji więzadła krzyżowego
Najnowsze programy rehabilitacyjne zakładają, ze okres unieruchomienia musi być jak najkrótszy. Juz w ciągu pierwszych 24 godzin po operacji wprowadza się obciążanie kończyny, aż do granic bólowych. Przez pierwsze 14-21 dni pacjent ma zaleceni stosowania ortezy przez całą dobę. Ma ona za zadanie zapobiec rozciągnięciu przyczepu na wskutek zbyt dużej ruchomości w stawie.
Juz po 2 tygodniach od operacji pacjent powinien całkowicie obciążać chorą nogę. Jeśli odczuwa duży ból, nie może wyprostować kolana, lub ma nieprawidłowy wzorzec chodu powinien używać kul. Fizjoterapeuta podczas pracy z pacjentem powinien tak prowadzić rehabilitację by zwiększyć bierny wyprost w stawie, kontrolować obrzęk i mobilizować do pracy rzepkę. Jednocześnie należy prowadzić ćwiczenia wzmacniające głowę przyśrodkową mięśnia czworogłowego. W innym przypadku może dojść do jego zaniku.
Około 4 tygodni po operacji nadchodzi punkt zwrotny rehabilitacji. W tym momencie dzięki pracy we wcześniejszym etapie powinien być już osiągnięty wyprost w kolanie. Jest to istotne biorąc pod uwagę profilaktykę konfliktu stawu rzepkowo – udowego oraz możliwości powrotu do prawidłowego wzorca chodu. W tym momencie możliwe jest też wycofanie z użycia ortezy.
Rozpoznajesz te dolegliwości?
Skonsultuj się z naszym doświadczonym fizjoterapeutą i odzyskaj pełnię zdrowia.
Między 21, a 35 dniem rehabilitacji terapia powinna przynieść minimum 90 stopniowe zgięcie w stawie kolanowym (bierne i czynne). Wtedy też do ćwiczeń włącza się np chodzenie w tył mające na celu pobudzenie do aktywności mięśnia trójgłowego łydki. Między 5-6 tygodniem rehabilitacji powinna być osiągnięta całkowita ruchomość rzepki i kolana. Dobrze jeśli zostanie wtedy do treningu dołączona aktywność ruchowa na basenie. np. bieg w wodzie, co bardzo wspomoże proces powrotu do zdrowia.
W kolanie więzadło krzyżowe przednie zawiera dużą ilość proprioreceptorów, w związku z tym uraz w jego obrębie skutkuje upośledzeniem czucia głębokiego. Dlatego też istotne jest by rehabilitacja zawierała duża ilość ćwiczeń wpływających na czucie głębokie. Te najprostsze można wprowadzać już w pierwszym tygodniu po operacji. Takim ćwiczeniem jest np. stanie na jednej nodze, lub stanie na niestabilnym podłożu. Wraz z postępami rehabilitacji ćwiczenia te powinny przyjmować bardziej złożoną formę, być bardziej dynamiczne i zbliżone do ćwiczeń sportowych.
Otwarte i zamknięte łańcuchy kinetyczne
W różnych publikacjach dotyczących rehabilitacji ACL znajdziemy odmienne zdania dotyczące ćwiczeń z zamkniętych i otwartych łańcuchów kinematycznych. Otwarte łańcuchy kinematyczne w ćwiczeniach znajdziemy tam gdzie podlegająca rehabilitacji noga nie dotyka podłoża. Wiele głosów donosi, że w takim wypadku szczególnie na początku rehabilitacji może dojść do rozciągnięcia przyczepu. W chwili gdy nie ma kontaktu stopa- podłoże podczas napinania mięśnia czworogłowego uda, zbudzona zostanie aktywność mięśni tylnej części uda. Skutkuje to przesunięciem piszczeli do przodu i rozciągnięciem przyczepu.
Największe zagrożenie przyczepu jest w ostatniej fazie wyprostu (ostatnie 30 stopni). Jednak mimo istniejącego zagrożenia należy pamiętać, że ćwiczenia otwartego łańcucha są bardzo istotne w rehabilitacji operowanej kończyny. Ważne jest w tym wypadku dobre wyważenie ilości ćwiczeń z obu grup.
Powrót do dawnej aktywności po rekonstrukcji więzadła krzyżowego (ACL)
Wiele osób będących po operacji ACL wypytuje kiedy będą mogły powrócić do dawnej aktywności, pójść na siłownie czy pobiegać po parku, Ważne jest by każda nowa aktywność fizyczna była konsultowana z fizjoterapeutą i wprowadzana w zależności od osiągniętego na terapii efektu, Generalnie okres 3 miesięcy po operacji uznaje się za taki optymalny czas by móc rozpocząć ćwiczenia na siłowni. Należy jednak pamiętać, ze ćwiczenia te muszą być odpowiednio dobrane i stosowane z umiarem.
Trening biegowy można zacząć średnio po 14 tygodniach od operacji. Najpierw są to przebieżki w miejscu o zmiennej prędkości, później można zacząć biegać po równych powierzchniach. Dopiero po przejściu tych etapów można zapuścić się na biegi terenowe.
Przed rozpoczęciem treningów biegowych muszą zostać przeprowadzone testy mające za zadanie wykazać stopień odzyskania funkcjonalności przez kończynę. Dopiero gdy poziom sprawności operowanej nogi jest na poziomie 70/% sprawności nogi zdrowej, można rozpocząć biegi.
Po długiej rehabilitacji wielu pacjentów nie bierze już pod uwagę fazy funkcjonalnej rehabilitacji, która jest jak gdyby zwieńczeniem całego procesu i bezpośrednio poprzedza okres powrotu do pełnej aktywności sportowej. Duży wpływ na to ma presja trenerska, innych zawodników, a nawet rodziców, którzy ponaglają do powrotu do aktywności. Jednak to właśnie u osób zajmujących się wyczynowo sportem jest to niezmiernie ważne. Ten etap rehabilitacji pozwala bowiem przywrócić dawna funkcjonalność kończyny i jej siłę. Czas całkowitej przebudowy przyczepu z odbudowa czucia głębokiego trwa około roku, stąd nacisk na kontynuowanie dalszych ćwiczeń siłowych i propriorecepcji po zakończeniu 6 miesięcznej rehabilitacji.
W chwili gdy rehabilitacja doprowadzi do odzyskania bezbolesnej sprawności ruchowej stawu, dzięki czemu ruchy są pewne i stabilne można rozpocząć pełną aktywność sportowa. w zależności od jej formy trwa to od 6-9 miesięcy.
Stabilizator po operacji rekonstrukcji więzadła krzyżowego
Aby zabezpieczyć operowana kończynę przed ponownym urazem celowym działaniem jest założenie stabilizatora. Możliwość uszkodzenia więzadła wzrasta szczególnie po spożyciu alkoholu. Ważne jest by nie przesadzić z długością używania stabilizatora. Powyżej 12 miesięcy może bowiem wystąpić zespół uzależnienia co ujemnie wpływa na powrót do sprawności.
Ważne by pamiętać, że nawet najlepszy stabilizator nie daje 100% ochrony, dodatkowo szczególnie uprawiając sporty zimowe trzeba mieć na uwadze, że źle dobrany stabilizator, lub opaska elastyczna mogą doprowadzić do bardzo poważnych urazów stawu kolanowego.
Schładzanie chorej kończyny
- przez okres pierwszych 28 dni należy stosować zimne okłady żelowe przez 15-20 minut w cyklach co 4 godziny
- kolejnym etapem jest stosowanie powyższych okładów tylko po ćwiczeniach
- jeśli w miejscu skąd pobierane było ścięgno dochodzi do objawów bólowych, można i tam zastosować okłady chłodzące.
Rozpoznajesz te dolegliwości?
Skonsultuj się z naszym doświadczonym fizjoterapeutą i odzyskaj pełnię zdrowia.
Inne informacje dla osób po operacji ACL
Prowadzenie auta
Po około 6 tygodniach od zabiegu można rozpocząć prowadzenie samochodu. Chyba, że samochód posiada automatyczną skrzynie biegów a operowane było lewe kolano czas ten skraca się do 3 tygodni. Jeśli posiadamy manualna skrzynie w samochodzie okres ten może wynieść 5 tygodni od operacji o ile kończyna osiągnęła odpowiedni stopień sprawności by można było za jej pomocą bez problemu wcisnąć nagle pedały.
Basen
Jeśli są wygojone rany, lub zabezpieczone plastrami juz po 4 tygodniach od operacji można raz dziennie spędzić na basenie 15-30 minut przy zanurzeniu do pasa.
Pływanie stylem grzbietowym można wprowadzić po 7 tygodniach, a kraulem (intensywność umiarkowana) po 9 tygodniach od operacji.
Biegi
po zastosowaniu odpowiedniego obuwia trucht można wprowadzić do aktywności ruchowej po 4 miesiącach od operacji.
Pełną sprawność osiąga się po 6-9 miesiącach. Tempo powrotu do sportu zależy od rodzaju aktywności.
Rozpoznajesz te dolegliwości?
Skonsultuj się z naszym doświadczonym fizjoterapeutą i odzyskaj pełnię zdrowia.
Autorzy artykułu:
