Osteotomia piszczeli skutecznie koryguje ustawienie kolana, łagodząc ból i potencjalnie odsuwając w czasie konieczność endoprotezy.
Przyjrzyjmy się bliżej temu zabiegowi, jego przebiegowi oraz procesowi rekonwalescencji.
Nie lubisz czytać? Zamiast tego posłuchaj podcastu:
Osteotomia piszczelowa – kiedy warto ją rozważyć i co trzeba wiedzieć przed operacją?
Co to jest osteotomia kości piszczelowej?
Osteotomia polega na chirurgicznym przecięciu kości piszczelowej w celu skorygowania jej położenia. W efekcie poprawia się oś kończyny i biomechanika stawu kolanowego. To częsta alternatywa dla endoprotezy, szczególnie u młodszych, aktywnych pacjentów z jednostronnym schorzeniem kolana.
Wskazania do osteotomii kości piszczelowej
Zabieg koryguje deformacje kolan, takie jak koślawość i szpotawość.. Osteotomia odciąża uszkodzoną chrząstkę, przenosząc ciężar na zdrową tkankę. Wskazaniem mogą być również uszkodzenia łąkotek lub więzadeł. Kwalifikacja do zabiegu opiera się na badaniach obrazowych, w tym RTG i rezonansie magnetycznym.
Rodzaje osteotomii kości piszczelowej
1. Osteotomia wysoka kości piszczelowej (HTO – High Tibial Osteotomy)
Najczęściej wykonywany typ zabiegu. Polega na przecięciu kości piszczelowej powyżej guzowatości piszczeli, a następnie korekcji osi kończyny. W jej ramach stosuje się różne techniki:
- osteotomia klinowa otwierająca (open wedge) – rozcięcie kości od strony przyśrodkowej, rozchylenie powstałej szczeliny i wypełnienie jej przeszczepem kostnym lub materiałem syntetycznym; całość stabilizuje się płytką,
- osteotomia klinowa zamykająca (closed wedge) – wycięcie fragmentu kości w kształcie klina po stronie bocznej, zbliżenie fragmentów i stabilizacja zespoleniem.
2. Osteotomia podkolanowa
Wykonywana poprzez cięcie w okolicy podkolanowej, od strony tylnej i nieco poniżej powierzchni stawowej kości piszczelowej. Korekcja polega na odpowiednim ustawieniu fragmentów kostnych i ich stabilizacji.
Jak przebiega zabieg osteotomii kości piszczelowej?
Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu podpajęczynówkowym lub ogólnym. Chirurg, kontrolując przebieg operacji za pomocą RTG, nacina tkanki, przecina kość i ustawia ją we właściwej pozycji. Miejsce cięcia stabilizuje płytkami i śrubami, po czym rana jest zszywana i opatrywana.
Znieczulenie podczas osteotomii
Zastosowane znieczulenie to zazwyczaj podpajęczynówkowe (lek podawany wokół rdzenia kręgowego) lub ogólne. Ostateczna decyzja należy do zespołu medycznego i zależy od stanu pacjenta.
Dostęp chirurgiczny i technika
Dostęp do kości uzyskuje się z boku lub od strony przyśrodkowej piszczeli. Po przecięciu kości i korekcji osi, stabilizuje się ją implantami. Techniki różnią się miejscem i sposobem cięcia – klin otwierający rozszerza szczelinę, a zamykający usuwa jej fragment.
Stabilizacja kości – płytki i śruby
Tytanowe implanty utrzymują kość w odpowiednim położeniu, zapewniając trwałość zabiegu i prawidłową biomechanikę. Chirurg dobiera je indywidualnie.
Kontrola osi kończyny podczas operacji
Stała kontrola RTG podczas operacji umożliwia precyzyjną korekcję osi i optymalne rozłożenie obciążeń, co przekłada się na skuteczność terapii.
Cele i efekty osteotomii kości piszczelowej
Celem zabiegu jest korekcja osi kończyny, odciążenie chorej chrząstki, redukcja bólu i poprawa funkcji kolana. Może to opóźnić lub wyeliminować potrzebę endoprotezy, szczególnie u młodszych pacjentów.
Korekcja osi kończyny
Wyprostowanie osi mechanicznej nogi odciąża uszkodzony obszar stawu, poprawiając komfort i ruchomość. Dla lepszych rezultatów zabieg często łączy się z naprawą łąkotek.
Przeniesienie obciążenia stawu
Zmiana osi przenosi ciężar na zdrową chrząstkę, zmniejszając ból i spowalniając postęp zwyrodnień.
Poprawa biomechaniki i stabilności
Korekcja osi i odciążenie stawu poprawiają jego stabilność i funkcję. Badania potwierdzają skuteczność osteotomii w zwiększaniu ruchomości kolana u pacjentów ze zwyrodnieniami.
Opóźnienie endoprotezy
Odciążenie i korekcja osi mogą opóźnić lub zapobiec endoprotezie, co jest szczególnie istotne dla młodych, aktywnych osób z wczesnymi zmianami zwyrodnieniowymi.
Kto kwalifikuje się do osteotomii kości piszczelowej?
Zabieg dedykowany jest osobom z wczesnymi lub umiarkowanymi zmianami zwyrodnieniowymi przyśrodkowego przedziału kolana i deformacją szpotawą. Diagnostyka obejmuje RTG, MRI oraz badania laboratoryjne. Przeciwwskazaniami są zaawansowane zwyrodnienia, RZS, otyłość i infekcje.
Wskazania dotyczące deformacji i zmian zwyrodnieniowych
Osteotomię rozważa się w przypadku koślawości, szpotawości oraz początkowych zmian zwyrodnieniowych z bólem. Uszkodzenia łąkotek i więzadeł, wpływające na biomechanikę stawu, również kwalifikują do zabiegu.
Przeciwwskazania do zabiegu
Osteotomii nie wykonuje się przy zaawansowanych zwyrodnieniach, infekcjach, zaburzeniach krzepnięcia, otyłości, paleniu tytoniu oraz niewydolności więzadeł lub mięśnia czworogłowego.
Badania diagnostyczne przed operacją
Przed operacją wykonuje się RTG nóg w obciążeniu, rezonans magnetyczny kolana oraz badania krwi i moczu. W niektórych przypadkach konieczna jest tomografia komputerowa.
Rehabilitacja po osteotomii
Rehabilitacja przebiega wieloetapowo. Początkowo ogranicza się obciążenie nogi i redukuje ból, działa przeciwzakrzepowo, zapobiega zanikom mięśniowym i niweluje obrzęk. Następnie wzmacnia się mięśnie, stabilizuje staw i uczy prawidłowego chodu. Powrót do pełnej sprawności zajmuje kilka miesięcy.
Etapy rehabilitacji
Rehabilitacja składa się z kilku kluczowych elementów:
- redukcji bólu i obrzęku,
- odzyskiwania zakresu ruchu,
- wzmacniania mięśni i nauki chodzenia,
- powrotu do pełnej aktywności.
Cały proces trwa zazwyczaj 6-9 miesięcy.
Wzmacnianie mięśnia czworogłowego
Mięsień czworogłowy, zwłaszcza jego głowa przyśrodkowa (VMO), jest kluczowy dla stabilizacji kolana. Ćwiczenia izometryczne pomagają odbudować siłę mięśniową, zmniejszyć ból i przyspieszyć powrót do formy.
Mobilizacja rzepki i tkanek miękkich
Manualne techniki mobilizacji rzepki i tkanek miękkich, stosowane przez terapeutę, zmniejszają ból i zapobiegają zrostom.
Techniki przeciwobrzękowe i kinesiotaping
Obrzęk redukuje się poprzez drenaż limfatyczny, krioterapię i elewację kończyny. Kinesiotaping stabilizuje staw i wspomaga odpływ limfy.
Stopniowe obciążanie i powrót do aktywności
Pacjent używa kul przez 6-8 tygodni, stopniowo zwiększając obciążenie nogi. Powrót do sportu jest zazwyczaj możliwy po około 6 miesiącach, po konsultacji z lekarzem.
Możliwe powikłania i ryzyka osteotomii
Jak każdy zabieg chirurgiczny, osteotomia niesie ryzyko powikłań, takich jak infekcje, uszkodzenia nerwów, problemy ze zrostem kości czy implantami..
Zakażenia i uszkodzenia nerwów
Objawy infekcji to zaczerwienienie, obrzęk, ból i gorączka, wymagające natychmiastowej interwencji medycznej. Uszkodzenie nerwów może objawiać się drętwieniem lub osłabieniem mięśni.
Brak lub nieprawidłowy zrost kości
Do nieprawidłowego zrostu kości przyczyniają się błędy techniczne, infekcje, palenie tytoniu czy osteoporoza. Taka sytuacja zaburza gojenie i wymaga konsultacji..
Problemy z implantami
Implanty używane do stabilizacji kości zazwyczaj nie sprawiają trudności i dobrze integrują się z tkankami. U części pacjentów mogą jednak powodować dolegliwości, takie jak ucisk na tkanki miękkie czy dyskomfort podczas ruchu. W takich sytuacjach możliwe jest podjęcie decyzji o ich usunięciu po zakończeniu procesu zrostu kostnego.
Endoproteza i rekonstrukcje
W zaawansowanych przypadkach konieczna może być endoproteza – jednoprzedziałowa lub całkowita. Osteotomia często opóźnia ten moment. Nierzadko łączy się ją z rekonstrukcją więzadeł i leczeniem łąkotek.
Jak przygotować się do osteotomii kości piszczelowej?
Przygotowanie do zabiegu obejmuje zarówno działania ogólnomedyczne, jak i usprawnienie narządu ruchu. Zaleca się:
- wzmocnienie mięśni, zwłaszcza mięśnia czworogłowego uda, aby ułatwić późniejszą rehabilitację,
- utrzymanie prawidłowej masy ciała, co zmniejsza obciążenie stawu kolanowego,
- odstawienie palenia i ograniczenie alkoholu, co sprzyja lepszemu gojeniu kości i tkanek,
- wykonanie badań laboratoryjnych krwi oraz innych badań zleconych przez lekarza,
- konsultację z lekarzem i fizjoterapeutą, w celu przygotowania indywidualnego planu rehabilitacji przed- i pooperacyjnej.
Wzmacnianie mięśni przed operacją
Regularne ćwiczenia pomagają zwiększyć siłę i wytrzymałość mięśni, co ułatwia powrót do sprawności po zabiegu. Szczególnie korzystne są aktywności takie jak jazda na rowerze stacjonarnym, przysiady, unoszenie wyprostowanych nóg w leżeniu czy ćwiczenia izometryczne. Najlepsze efekty daje program przygotowany indywidualnie przez fizjoterapeutę, dostosowany do stanu pacjenta i możliwości jego stawu kolanowego.
Zalecenia dotyczące stylu życia
Utrzymywanie prawidłowej masy ciała istotnie zmniejsza obciążenie stawów kolanowych i sprzyja szybszej regeneracji po operacji. Zdrowa, zbilansowana dieta dostarczająca odpowiedniej ilości białka, witamin i składników mineralnych wspiera proces gojenia kości i tkanek miękkich. Regularna, dostosowana do możliwości aktywność fizyczna nie tylko ułatwia rehabilitację, ale także poprawia ogólną kondycję organizmu i przyspiesza powrót do codziennej sprawności.
Powrót do sprawności i codziennych aktywności
Rekonwalescencja jest stopniowa. Początkowo pacjent porusza się o kulach, z czasem zwiększając obciążenie nogi. Pełny powrót funkcji kolana zależy od indywidualnej sytuacji i zaangażowania w rehabilitację.
Powrót do sportu jest możliwy po około 6 miesiącach, po konsultacji z lekarzem.
Obciążanie kończyny i chodzenie o kulach
Przez 6-8 tygodni noga jest stopniowo obciążana. Kule stosuje się do momentu uzyskania pełnego zrostu kości i odpowiedniej siły mięśniowej, co ocenia lekarz.
Zakres ruchu i funkcja kolana po rehabilitacji
Regularne ćwiczenia pozwalają odzyskać pełen zakres ruchu w kolanie, umożliwiając swobodne zginanie i prostowanie.
Powrót do sportu i aktywności fizycznej
Wzmacnianie mięśni, stabilizacja i prawidłowa ruchomość pozwalają na powrót do sportu po około 6 miesiącach. Aby uniknąć powikłań, należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza.
Autorzy artykułu:
