Borelioza, znana także jako choroba z Lyme, to jedna z najpoważniejszych chorób zakaźnych przenoszonych przez kleszcze. W Polsce dominującym gatunkiem jest kleszcz pospolity (Ixodes ricinus), który może być nosicielem krętków Borrelia burgdorferi, wywołujących tę chorobę. W artykule odpowiemy na pytanie czym jest bolerioza, przedstawimy objawy zakażenia boreliozą, proces diagnostyczny oraz leczenie boreliozy, bazując na wiedzy specjalistów z Fizjo4Life.
Nie lubisz czytać? Zamiast tego posłuchaj podcastu:
Borelioza – objawy, diagnoza i leczenie. Jak ją rozpoznać i co robić dalej?
Co to jest borelioza i jak dochodzi do zakażenia?
Borelioza to wieloukładowa choroba zakaźna wywoływana przez krętki borrelia burgdorferi. Do zakażenia boreliozą dochodzi w wyniku ugryzienia przez zakażonego kleszcza, który przenosi bakterie przez ślinę podczas ssania krwi. Kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) może również przenosić inne patogeny, ale to właśnie krętki borrelia stanowią największe zagrożenie.
Czy każdy kleszcz przenosi boreliozę?
Nie każdy kleszcz ma boreliozę, ale szacuje się, że w niektórych regionach Polski nawet 30% z nich jest zakażonych. Ryzyko zakażenia wzrasta z czasem, dlatego ważne jest szybkie usunięcie pasożyta.
Objawy boreliozy – co powinno zaniepokoić?
Pierwszym i najbardziej charakterystycznym objawem boreliozy jest rumień wędrujący (Erythema migrans). To objaw zakażenia boreliozą, który występuje u około 60–80% chorych. Jest to zmiana skórna pojawiająca się w miejscu ugryzienia przez kleszcza, mająca formę okrągłego zaczerwienienia, które stopniowo się powiększa.
W fazie wczesnej boreliozy (czyli do 4 tygodni od zakażenia) mogą występować:
- objawy grypopodobne (gorączka, bóle mięśni, osłabienie)
- objawy skórne: rumień wędrujący, obrzęki
- bóle głowy, sztywność karku (mogące sugerować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych)
W wczesnym stadium boreliozy, zwłaszcza w postaci wczesnej ograniczonej, występują objawy kliniczne, które łatwo pomylić z innymi chorobami. Dlatego tak ważna jest znajomość objawów oraz świadomość przebytego kontaktu z kleszczem.
Objawy zakażenia boreliozą po latach
W przypadku nieleczonej lub późno zdiagnozowanej boreliozy, po latach mogą pojawić się objawy charakterystyczne dla postaci późnej boreliozy. Objawy zakażenia boreliozą widoczne po latach to między innymi:
- przewlekłe zmęczenie i osłabienie
- objawy neurologiczne: zaburzenia pamięci, koncentracji, równowagi
- boreliozowe zapalenie stawów, zwłaszcza kolanowych
- zmiany skórne
- zaburzenia pracy serca (np. borelioza kardiologiczna)
Te objawy boreliozy przewlekłej mogą być trudne do jednoznacznej diagnozy, dlatego tak ważne jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu medycznego.
Fazy i postaci boreliozy – rozwój choroby
Przebieg boreliozy może obejmować różne etapy:
- Postać wczesna ograniczona – ogranicza się do skóry (rumień).
- Postać wczesna rozsiana – objawy neurologiczne, bóle stawów, zmęczenie.
- Postać późna boreliozy / późna borelioza – może rozwijać się po miesiącach, a nawet latach.
W postaci rozsianej mogą pojawić się:
- objawy neurologiczne: np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, neuroborelioza
- borelioza stawowa: bóle i obrzęki stawów
- borelioza kardiologiczna: zaburzenia rytmu serca, zapalenie mięśnia sercowego
- objawy narządowe boreliozy: zaburzenia widzenia, słuchu, równowagi
W neuroboreliozie, objawy neurologiczne są dominujące i często występuje zapalenie mózgu lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. W przypadku zajęcia stawów może pojawić się boreliozowe zapalenie stawów.
Diagnostyka boreliozy – jak wygląda rozpoznanie boreliozy?
Rozpoznanie boreliozy opiera się na:
- wywiadzie i badaniu fizykalnym
- ocenie zmiany skórnej: obecność rumienia wędrującego jest często wystarczająca do rozpoczęcia leczenia
- badania serologicznego: test ELISA i Western blot
- ocenie objawów: szczególnie chodzi o nietypowe objawy boreliozy i objawy boreliozy przewlekłej
W przypadku podejrzenia neuroboreliozy, można wykonać także punkcję lędźwiową.
Nie należy samodzielnie interpretować wyników badań. Wynik badania powinien być zawsze omawiany z lekarzem.
Wyniki boleriozy – jak je odczytać?
Wyniki boleriozy opierają się głównie na badaniach serologicznych, czyli oznaczaniu przeciwciał przeciwko krętkom borrelia burgdorferi. Najczęściej stosuje się:
- Test ELISA – pierwszy, przesiewowy test
- Western Blot – test potwierdzający
Wyniki te mogą być trudne do interpretacji bez kontekstu klinicznego. Obecność przeciwciał nie zawsze oznacza aktywną infekcję – może być także wynikiem przebytego zakażenia. W diagnostyce ważne jest uwzględnienie objawów klinicznych, np. obecności rumienia wędrującego, a także ewentualnych wyników badań dodatkowych, takich jak punkcja lędźwiowa w przypadku neuroboreliozy. Każdy wynik badania powinien być oceniony przez doświadczonego lekarza.
Leczenie boreliozy – skuteczna antybiotykoterapia
Leczenie boreliozy opiera się na podawaniu antybiotyków. Najczęściej stosowana jest doksycyklina – skuteczna w fazie wczesnej boreliozy oraz w niepowikłanych przypadkach. W cięższych przypadkach stosuje się:
- Cefuroksym
- Amoksycylinę
W przypadku neuroboreliozy – leczenie może wymagać dożylnego podania antybiotyków.
Leczenie zapalenia stawów wywołanego przez krętki borrelia burgdorferi bywa długotrwałe. W niektórych przypadkach pojawia się zespół poboreliozowy, czyli utrzymujące się objawy po zakończonym leczeniu.
Postaci boreliozy a fizjoterapia
Fizjoterapeuci z Fizjo4Life pracują z pacjentami, którzy zakończyli leczenie antybiotykowe, ale nadal zmagają się z:
- objawami neurologicznymi (zaburzenia równowagi, sztywność mięśni)
- objawami skórnymi (napięcie, ograniczenia ruchu)
- zapaleniem stawów i przewlekłym bólem
- objawami boreliozy przewlekłej
Terapia manualna oraz odpowiednio dobrane ćwiczenia (joga, stretching, trening funkcjonalny) wspierają proces regeneracji, zwłaszcza po boreliozowym zapaleniu stawów i neuroboreliozie.
Krętki borrelia burgdorferi i ich odmiany
Za rozwój choroby odpowiadają różne szczepy bakterii borrelia:
- Borrelia burgdorferi – najczęstszy w Ameryce Północnej
- Borrelia garinii – odpowiedzialna głównie za objawy neurologiczne i neuroboreliozę
- Borrelia afzelii – często wywołuje objawy skórne, w tym Erythema migrans
Każda z tych odmian może prowadzić do innego etapu choroby, a także wpływać na długość życia z boreliozą.
Jak długo żyje się z boleriozą?
Długość życia z boreliozą zależy od momentu rozpoznania i skuteczności leczenia. W wielu przypadkach, przy szybkiej diagnozie i odpowiedniej antybiotykoterapii, chory wraca do pełni zdrowia. Jednak w sytuacjach, gdy choroba nie została wykryta we wczesnym etapie, może przejść w boreliozę przewlekłą i trwać przez lata. W takim przypadku pacjenci mogą doświadczać okresowych nawrotów, zmęczenia, bólów stawów i innych objawów. Dzięki odpowiedniemu wsparciu – również fizjoterapeutycznemu – możliwe jest jednak prowadzenie aktywnego życia mimo diagnozy.
Profilaktyka – jak unikać boreliozy?
Najlepszą ochroną przed boreliozą jest zapobieganie zakażeniu krętkami:
- unikaj gęstych zarośli i wilgotnych lasów
- ubieraj się odpowiednio: długie spodnie, nakrycie głowy
- używaj środków odstraszających kleszcze
- po powrocie z lasu dokładnie obejrzyj ciało
Jeśli kleszcz przenosi boreliozę, to szybkie usunięcie zmniejsza ryzyko zakażenia. Nie używaj tłuszczu, alkoholu – usuwaj kleszcza mechanicznie.
Podsumowanie
Borelioza to złożona, wieloukładowa choroba zakaźna przenoszona przez kleszcze, zwłaszcza kleszcza pospolitego. Objawia się początkowo rumieniem wędrującym, a w kolejnych fazach mogą wystąpić objawy neurologiczne, zapalenie stawów, czy objawy narządowe boreliozy.
Leczenie boreliozy polega głównie na antybiotykoterapii (najczęściej doksycyklina) i powinno być jak najszybciej wdrożone. Po zakończeniu leczenia, wsparcie fizjoterapeutyczne może pomóc w powrocie do pełnej sprawności, szczególnie w przypadkach boreliozy przewlekłej, neuroboreliozy i boreliozy stawowej.
Pamiętaj: jeśli masz objawy boreliozy, nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Szybkie rozpoznanie boreliozy i odpowiednia terapia to klucz do zdrowia.
Autorzy artykułu:
