Endometrioza- objawy, diagnostyka, leczenie.
Towarzyszą Ci zaburzenia cyklu menstruacyjnego?
Miewasz bolesne stosunki bądź nie możesz zajść w ciążę?
O potencjalnej przyczynie tych dolegliwości słyszy się ostatnio coraz częściej. Endometrioza, bo to o niej mowa, jest skomplikowaną chorobą układu rozrodczego, dotykającą kobiety. Pomimo, że świadomość kobiet na jej temat rośnie, rozpoznanie i leczenie wciąż są trudne.
Fizjoterapeutki uroginekogoliczne- Katarzyna Grodzicka i Celina Wycech wraz z trenerką Karoliną Dachowską odpowiedzą na kluczowe pytania, dotyczące tej choroby
Posłuchaj, sprawdź, przyjdź.
www.fizjo4life.pl
* Uwaga, informacje zawarte w naszych podcastach nie stanowią porady medycznej i nie mogą być jako taka porada traktowane. Publikowane w nagraniach treści mają charakter informacyjny i autorzy nie ponoszą odpowiedzialności za skutki działań podejmowanych w oparciu o te treści. Każdy problem fizjoterapeutyczny wymaga bezpośredniej konsultacji ze specjalistą, do czego zawsze ogromnie zachęcamy.
Transkrypcja podcastu:
Dzień dobry. Z tej strony Karolina Dachowska i witam was ponownie w kolejnym odcinku podcast Talks4life. Podcastu, w którym rozmawiamy przede wszystkim o zdrowiu a moimi gościniami dzisiaj ponownie są:
Celina Wycech: Celina Wycech.
Katarzyna Grodzicka: I Kasia Grodzicka.
A tematem, o którym porozmawiamy jest choroba. Choroba, którą znamy od prawie 200 lat, a mimo to przyczyny jej powstawania są nadal niejasne. Diagnostyka skomplikowana, a leczenie naprawdę trudne. Według statystyk od 6 do 10% kobiet w wieku rozrodczym cierpi na tę chorobę. Czym jest ta choroba i o czym mówimy? Endometrioza. Więc dziewczyny, czym jest endometrioza?
Celina Wycech: Endometrioza jest to choroba, w której tkanka endometrium znajduje się poza jamą macicy. Czym jest tak naprawdę to endometrium?
Kasiu, może coś powiesz?
Katarzyna Grodzicka: Endometrium to jest taka błona śluzowa wyściełająca jamę macicy od środka, czyli tak jakby od jej wewnętrznej strony i w endometriozie właśnie z przyczyn nieznanych, nie wiadomo, w jakim mechanizmie ta tkanka przedostaje się poza tą jamę macicy na przykład do otrzewnej, czyli do naszych jelit, w kierunku pęcherza, w kierunku odbytnicy, a czasem nawet do bardziej odległych miejsc w naszym ciele, tak jak na przykład płuca, mózg oraz inne narządy wewnętrzne.
Ta tkanka, która się przedostaje, czy ona daje jakieś specyficzne objawy, czy to się wiąże z jakimi dysfunkcjami, z jakimiś dolegliwościami? Po czym my tak naprawdę możemy wiedzieć, że faktycznie to endometrium gdzieś sobie powędrowało?
Celina Wycech: Przede wszystkim ból myślę, że jest taką oznaką, który powinien dawać nam znać, że jest cos nie w porządku i powinniśmy dalej drążyć temat. Ten ból może się pojawiać naprawdę w przeróżnych częściach naszego ciała, ale jednak w większości przypadków jest w obrębie właśnie miednicy. Może być on też związany właśnie z bolesnym wypróżnianiem, z takim kłującym bólem w kierunku właśnie kości krzyżowej. Mogą to też być bóle głowy, które właśnie pojawiają się w okresie miesiączki i przede wszystkim bolesność brzucha, całej jamy brzucha, jamy otrzewnej.
Katarzyna Grodzicka: To są właśnie najczęściej takie bóle cykliczne, właśnie gdzieś związane z miesiączką bądź z owulacją, tak że to są takie charakterystyczne właśnie objawy i warto też nadmienić, że ta tkanka endometrium zachowuje się tak samo jak w macicy czyli ona też ma taką samą tak zwaną funkcję wydzielniczą, tak samo krwawi w trakcie tych miesiączek, stąd powoduje właśnie stany zapalne, bóle, dalej zrosty, torbiele i tak dalej, które wprowadzają dysfunkcję pewną do tkanek, ograniczając jej ruchomość i tym bardziej potęgując ten ból, tak że mechanizm jest bardzo skomplikowany i rozległy.
Czyli mówiąc o tym dosyć trudnym procesie diagnostycznym, co tak naprawdę powinno zapalić w nas tą czerwoną, może pomarańczową lampkę, wskazując, że to może być zalążek tej endometriozy? Czy powinniśmy od razu panikować, jeżeli faktycznie ta miesiączka jest bolesna, czy może jeszcze poczekać, sprawdzić? Co powinnyśmy zrobić? Jakie objawy są takimi naprawdę już tutaj alarmującymi?
Celina Wycech: Na przykład problem z zajściem w ciążę. Większość kobiet, chyba 50 % z tego, co pamiętam, 50% kobiet, które ma problemy z zajściem w ciążę, są to kobiety właśnie z endometriozą, więc wtedy warto też się nad tym zastanowić, ale wszelkiego rodzaju właśnie bóle, o których wcześniej wspomniałam. Jeżeli one się już dłuższy czas pojawiają, jeżeli to ogranicza nasze życie społeczne, jeżeli musimy brać L4 z pracy, żeby gdzieś tam przetrwać tą miesiączkę, to już wtedy myślę, że to jest ten znak, że możemy iść w tym kierunku diagnozy.
Katarzyna Grodzicka: Tak samo przewlekłe bóle miednicy, takie dokuczające na co dzień. Często panie określają właśnie jakieś kłucie w pochwie niezwiązane również z miesiączką, albo na przykład bóle w trakcie stosunku, w trakcie badania ginekologicznego, wkładanie tamponu do pochwy. To też panie często zgłaszają i właśnie przy tych takich chronicznych bólach miednicy nawet u 80% kobiet diagnozuje się właśnie tą endometriozę. Dodatkowo mogą być też objawy z układu pokarmowego, czyli przewlekłe wzdęcia, zaparcia, krew nawet w kale, w stolcu, nawet jakieś śladowe ilości krwi w moczu, kiedy na przykład ta endometrioza przedostanie się do pęcherza moczowego, bądź do cewki moczowej. Też czasami pacjentki zgłaszają parcia naglące, czyli bardzo silną, nagłą potrzebę pójścia do toalety, albo częstomocz czyli chodzenie do toalety częściej niż te 8 razy w ciągu dnia. To są takie współistniejące objawy endometriozy.
Celina Wycech: Jeszcze właśnie przy tych zaparciach często towarzyszy tak zwane endobelly, czyli to jest brzuch, kiedy mocno pęcznieje, kiedy daje po prostu aż uczucie takiego zblokowania i bardzo dużego skurczu w całym naszym ciele. To są właśnie takie bardzo często spotykane gdzieś tam objawy.
Katarzyna Grodzicka: Też wszystko oczywiście właśnie zależy od tego, gdzie ta endometrioza jest umiejscowiona, bo nie muszą występować wszystkie te objawy.
Właśnie o to chciałam zapytać. Czy to jest tak, że z tych objawów, które wymieniłyście, żebyśmy mogły wskazać albo żebyśmy podejrzewały, że ta endometrioza faktycznie u danej kobiety występuje, to one wszystkie muszą gdzieś tam zaistnieć, czy już jeden może być zalążkiem choroby?
Katarzyna Grodzicka: Już jeden może być zalążkiem choroby, dlatego właśnie tak bardzo ważna jest taka uważność na swoje ciało, obserwacja tego, co się z naszym ciałem dzieje. Jeżeli coś zauważymy, to nie panikujemy, tylko najpierw zastanawiamy się, robimy research, idziemy ewentualnie do lekarza, natomiast w przypadku właśnie endometriozy bardzo ważny jest dobry specjalista, bo nie każdy ginekolog się specjalizuje w endometriozie. Diagnostyka jest bardzo trudna, bardzo dokładna, więc to musi być naprawdę lekarz z bardzo dużym doświadczeniem.
Czyli w pierwszej kolejności jeżeli mamy podejrzenia, sugerowałybyście, aby udać się do lekarza specjalisty ginekologii położnictwa, tak? I to jest osoba, która może diagnozować, czy ktoś jeszcze może diagnozować endometriozę?
Celina Wycech: Przede wszystkim ginekolog, ale musi być szczególnie wyspecjalizowany w endometriozie. Warto gdzieś poszukać w Internecie. Jest bardzo dużo grup wsparcia, gdzie kobiety się wymieniają tymi informacjami, nazwiskami i udać się. Od razu mówię, że może być czas oczekiwania na taką wizytę wydłużony niż do innego ginekologa, ale uważam, że naprawdę warto poświęcić ten czas, poświęcić pieniądze u osoby, która szczególnie zajmuje się tym tematem.
Zanim przejdziemy sobie do tego, jak wygląda diagnostyka u lekarza ginekologa położnika, chciałabym jeszcze was zapytać, czy jest coś tak naprawdę, co możemy zrobić, żeby teraz dziewczyny, które nas słuchają, nie odebrały tego, że faktycznie tych symptomów jest bardzo dużo, „coś już odczuwam”. Czy coś mogę zrobić, prowadzić przez jakiś okres czasu, na przykład tak jak rozmawiałyśmy w naszym ostatnim podcaście o bolesnych miesiączkach, żeby pierwsze chwile przeczekać, żeby nie od razu popadać w panikę i po prostu tak dla własnego spokoju upewnić się „Ok, może po tych technikach to przejdzie i na przykład ta bolesna miesiączka, która często jest sygnałem endometriozy, na przykład ustąpi?
Katarzyna Grodzicka: Właśnie tutaj chciałabym odesłać przede wszystkim do tego naszego poprzedniego podcastu, ponieważ tam było bardzo dużo poruszone a propos tych bolesnych miesiączek, a jest to najczęstszy objaw endometriozy, natomiast tutaj tak w skrócie mówiąc, spróbuj najpierw technik relaksacyjnych, rozluźniających dno miednicy, technik rozluźniających brzuch, uelastyczniających biodra, kręgosłup lędźwiowy, różnych technik oddechowych, na przykład ciepła. Po prostu w trakcie miesiączki przyłóż sobie ciepły termofor w okolicy macicy i spróbuj, sprawdź, czy to ci da ulgę. Jeżeli takie metody przynoszą ulgę, najprawdopodobniej jest to po prostu bardziej taka kwestia napięciowa, natomiast jeżeli ulga jest niewielka bądź żadna i musisz przyjąć jakieś bardzo ciężkie leki przeciwbólowe, to tutaj bardziej w kierunku tej endometriozy można by się było pochylić, natomiast też zwróć uwagę na to, co jeszcze towarzyszy tej bolesnej miesiączce. Czy masz bóle w trakcie stosunku? Czy to było od zawsze? Czy pojawiło się dopiero z czasem? Czy masz na przykład jakieś nietolerancje pokarmowe?
Celina Wycech: Czy w rodzinie ktoś też chorował?
Katarzyna Grodzicka: Dokładnie. Spróbuj wdrożyć dietę, ograniczyć właśnie produkty, które powodują u ciebie stany zapalne, nietolerancje i jeżeli to przyniesie ci ulgę, to super. Bądź w tej diecie, jak najdłużej wytrwaj, zmień ten styl żywienia.
Celina Wycech: I do tego aktywność fizyczna. Są badania, które pokazują, że nawet jeśli została kobieta zdiagnozowana i ma endometriozę, aktywność fizyczna zdecydowanie łagodziła dolegliwości bólowe, więc tutaj też warto zadbać o tą aktywność.
My rozmawiałyśmy tutaj o tych technikach właśnie oddechowych, o cieple, o domowych sposobach przeciwdziałania bolesności miednicy, bolesnej miesiączce, ale przecież mamy jeszcze całą paletę waszych usług z dziedziny fizjoterapii manualnej. Czy zarekomendowałyście dziewczynom, jeżeli właśnie mają te objawy, na początek, jeszcze przed tym, zanim zaczną się diagnozować w kierunku endometriozy, udać się do fizjoterapeutki uroginekologicznej, sprawdzić, czy po pracy manualnej na przykład coś się nie poprawiło w tym temacie?
Celina Wycech: Pewnie, że tak. Na samej fizjoterapii uroginekologicznej my też możemy gdzieś tam w rozmowie z pacjentką dojść do tego, czy może warto właśnie dalej diagnozować, szukać dalej, bo może bolesna miesiączka być związana chociażby ze wzmożonym napięciem na miednicy. Jeżeli popracujemy sobie z tym, jeżeli pacjentka będzie pracowała w domu, dolegliwości się zmniejszą, to tak naprawdę jesteśmy na dobrej drodze.
Katarzyna Grodzicka: My też często tak jakby zbierając wywiad już widzimy, u kogo można podejrzewać tą endometriozę. To też jest jedna z form diagnozowania endometriozy wśród lekarzy. Wywiad, dobrze zebrany wywiad, więc my rozmawiając z pacjentką, a pytamy naprawdę o bardzo obszerne rzeczy.
Czyli na przykład o co?
Katarzyna Grodzicka: O sikanie, to najczęstsze takie pytanie, które po prostu…
Kalendarz mikcji zawsze ok.
Celina Wycech: Tak. Albo jak pani sika.
Katarzyna Grodzicka: Ale to jest standard w gabinecie. Pytam ile razy pani sika w ciągu dnia. „No to zależy ile piję”. Oczywiście, ale ile mniej więcej to jest? I mają panie bardzo trudny, bardzo ogromny problem właśnie z doprecyzowaniem, ile razy w ciągu dnia sikają. Jak to sikanie wygląda? Czy muszą przeć, czy mają trudności z rozpoczęciem? Czy mają uczucie zalegania? Czy mają jakieś przewlekłe infekcje układu moczowego? Czy mają jakieś przewlekłe infekcje grzybicze? Czy mają problemy z wypróżnieniami? Bolesne miesiączki? Bolesne współżycia? Regularność cykli? Intensywność miesiączki? Jak długo trwa? Czy są skrzepy, czy są bardzo obfite? Operacje wszelkie? My to wszystko musimy wiedzieć i jeżeli widzimy, że załóżmy było trzecie cesarskie cięcie, po trzecim cesarskim cięciu zaczęła boleć bardzo miesiączka, zaczęło boleć bardzo współżycie, dodatkowo pojawiły się jakieś wzdęcia, to już zapala nam się czerwona lampka. My oczywiście w stu procentach tej endometriozy nie diagnozujemy, natomiast potrafimy też podać nazwiska, do których warto się udać po dalszą diagnostykę, USG, rezonans i tak dalej.
Celina Wycech: Jeszcze zawsze dużo emocji wzbudza pytanie o pozycje seksualne.
Katarzyna Grodzicka: Tak.
Celina Wycech: To dla nas bardzo duży znak, w jakiej pozycji pojawia się ból i wtedy już wiemy, z czym może być większy problem i gdzie powinnyśmy bardziej pracować, więc tutaj proszę się nie dziwić, jak jesteście u nas właśnie na wizytach. My też zazwyczaj informujemy, że jest to nam potrzebne, aby lepiej po prostu pomóc.
Kasiu, powiedziałaś o tym, że po na przykład trzecim cesarskim cięciu zaczynają się pojawiać dolegliwości. Czy to znaczy, że my tak naprawdę endometriozę możemy nabyć po jakiejś interwencji chirurgicznej, po jakimś zabiegu po prostu na naszym ciele?
Katarzyna Grodzicka: Tak, zdecydowanie. Jest bardzo dużo możliwości, przyczyn powstawania tej endometriozy. To są czynniki środowiskowe, wrodzone, genetyczne i tak dalej, natomiast w bardzo ogromnej, dużej części wszelkie interwencje chirurgiczne sprzyjają rozwojowi endometriozy. Interwencje chirurgiczne takie jak cesarskie cięcie, histeroskopie, łyżeczkowanie macicy na przykład po poronionej ciąży, wszelkie stany zapalne w obrębie miednicy mniejszej, nie tylko macicy, ale również układu moczowego czy wydalniczego. Też na przykład bardzo wczesne rozpoczęcie miesiączkowania zwiększa ryzyko endometriozy.
Właśnie mówiąc o tej miesiączce, bo to też jest kolejne pytanie, które chciałam zadać, czy nieregularność cyklu miesiączkowego jest też takim zalążkiem do endometriozy, czy tutaj w ogóle nie korelujemy tego? Kobiety mogą miesiączkować bardzo regularnie, a i tak tutaj podwyższone jest ryzyko choroby, czy nie będziemy tego korelować?
Katarzyna Grodzicka: Nie ma zasady, wydaje mi się. Tak jakby zarówno przy regularnym, jak i nieregularnym miesiączkowaniu może wystąpić endometrioza, natomiast przy nieregularnym to bardziej będziemy patrzeć w kwestii hormonalnej, problemów z hormonami, bo tutaj to też jest ważne, estrogen.
Jakbyśmy rozwinęły ten temat hormonów. Czy właśnie zaburzenia hormonalne mogą też być zalążkiem choroby?
Celina Wycech: Mogą być. Zawsze gdzieś tam brak wyrównania hormonalnego może wychodzić w różnych tutaj kwestiach i na pewno nie będzie to pomagało przy samej endometriozie, ale tutaj już bardziej bym skierowała to ginekologów i gdzieś tam może terapię właśnie taką hormonalną, i obserwację oczywiście pacjentki.
Katarzyna Grodzicka: Tym bardziej właśnie, że obniżenie poziomu estrogenów jest główną metodą leczenia endometriozy, dlatego tym bardziej kieruje nas to ku stwierdzeniu, że tak, hormony mają ogromny wpływ na endometriozę.
Dobrze. Porozmawiałyśmy sobie o tych objawach. Powiedzmy, że nasza pacjentka, nasza słuchaczka zastosowała różne sposoby, udała się na wizytę uroginekologiczną do fizjoterapeutki i faktycznie te dolegliwości się utrzymują. Udaje się do lekarza ginekologa na szerszą diagnostykę i jakie narzędzia diagnostyczne lekarz ginekolog najczęściej stosuje?
Celina Wycech: Będzie to na pewno USG. USG przezpochwowe. Dodatkowo może lekarz skierować na rezonans magnetyczny, ale czasami też słyszałam o lekarzach, którzy dosłownie manualnie szukali ognisk endometrialnych, ale to już musi być bardzo doświadczony lekarz wyspecjalizowany.
Katarzyna Grodzicka: Jeżeli chcemy pogłębić jakąś diagnostykę, bo to te obrazy endometriozy mogą być bardzo różne, więc jeżeli chcemy pogłębić tą diagnostykę można również zrobić USG przezodbytnicze, histeroskopię, cystoskopię, kolonoskopię. Cystoskopia jest to taki zabieg właśnie wprowadzania takiej kamerki do pęcherza moczowego. Kolonoskopia z kolei właśnie ta sama kamerka jest umieszczana w odbycie i monitoruje się cały przebieg jelita grubego, odbytnicę, więc tam też potrafią być zrosty i to już jest taka super diagnostyka, gdzie wszystko po prostu widać jak na dłoni.
Jeżeli mówimy o tej diagnostyce, czy ona jest zawsze taka zerojedynkowa, czy nadal tutaj to potwierdzenie tej endometriozy może być takie nie do końca jasne?
Celina Wycech: Może być nie do końca jasne przez to, że są różne postaci samej endometriozy. Czasami są to guzki, dosłownie wyczuwalne pod palcem, a czasami jest to dosłownie w samej tkance i pod palcem tego nie wyczujemy, tak że to zależy od postaci, od dolegliwości, jakie ma pacjentka, od wielu, wielu rzeczy.
Katarzyna Grodzicka: Dlatego taką ostateczną metodą diagnozowania endometriozy jest laparoskopia, czyli operacje. Natomiast według mnie powinno być to stosowane tylko i wyłącznie w takich krytycznych, bardzo uzasadnionych przypadkach, bo jednak nie zapominajmy o tym, że te wszelkie interwencje chirurgiczne, wszelkie zrosty, blizny są bardzo dobrym środowiskiem do rozwijania się tej endometriozy, a nawet jeżeli tej endometriozy nie było, to po takiej operacji ona może gdzieś tam się pojawić, dlatego laparoskopia tylko i wyłącznie w ostateczności.
Celina Wycech: Tak, a tutaj w wielu badaniach nawet występuje właśnie jako forma diagnozowania sama laparoskopia zwiadowcza. Ja tak samo jak Kasia uważam, że jest to ostateczność i powinno zrobić się pełną diagnostykę, a jednak samą operacje zostawić już tylko w wyjątkowych przypadkach i szukać innego sposobu diagnostyki. Jeśli już jest ta operacja, to dobrze by było już usunąć od razu te ogniska, a nie zostawiać i zamykać nasze ciało, bo mówię, że nawet jak to jest laparoskopia, małe wejścia, ale te blizny są takie śrubowe, bardzo głębokie, na których też się czasami ciężko pracuje.
Czyli laparoskopia jako jeden już z elementów leczenia, ale nie jako forma diagnostyki. To byśmy odradzały, bo teoretycznie endometrium, które jest ulokowane poza macicą, samo w sobie zostawia różnego rodzaju zrosty i pojawiają się grudki.
Celina Wycech: Stany zapalne.
Jeżeli jest to tkanka, która tak naprawdę krwawi, czy to oznacza, że ona też krwawi poza macicą?
Katarzyna Grodzicka: Tak, dokładnie tak i właśnie przez to, kiedy ona krwawi, tworzą się torbiele. Później te torbiele pękają, rozlewają się, tworzą zrosty, tworzą ból. Ból ogranicza ruchomość w danym miejscu, co tym bardziej ten ból nasila i właśnie tutaj głównie wchodzą fizjoterapeuci. Nie wycofamy tej choroby. My nie jesteśmy cudotwórcami, ale my mamy zadanie.
Nie wyjmiecie.
Celina Wycech: Nie usuniemy ich.
Katarzyna Grodzicka: My mamy zadanie poprawę komfortu życia tej pacjentki, zmniejszenie dolegliwości bólowych, więc często takie pacjentki z endometriozą po prostu chodzą cyklicznie. Na początku troszeczkę częściej, żeby po prostu pozbyć się tych głównych objawów, głównych dolegliwości a z czasem coraz rzadziej, ale wciąż mimo wszystko zalecałabym cykliczne wizyty u fizjoterapeuty uroginekologicznego i pracę właśnie z miejscami zajętymi endometriozą. Pracę na objawach, bólach.
Celina Wycech: Zobaczcie, że te zrosty mogą być tak naprawdę w całej jamie brzusznej, a w samej jamie brzusznej jest bardzo dużo naszych narządów wewnętrznych, więc to potrafi wpłynąć chociażby na nasze jelito, nasz żołądek także …
Stąd też często to krwawienie prawda?
Celina Wycech: Dokładnie.
Przy wypróżnianiu. Jeżeli mamy właśnie już zdiagnozowaną endometriozę, powiedziałyśmy sobie o tym, że warto byłoby korzystać cyklicznie z wizyt u fizjoterapeuty uroginekologicznego. Jak wygląda dodatkowe leczenie? Czy jest to tak naprawdę choroba, którą my jesteśmy w stanie wyleczyć skutecznie czy tak naprawdę po zdiagnozowaniu jej jest to proces albo tak naprawdę objawy i choroba, którą my będziemy łagodzić, jej dolegliwości latami, ale tak naprawdę nie jesteśmy w stanie się jej w stu procentach pozbyć?
Celina Wycech: To jest choroba na całe życie. To musimy sobie od razu powiedzieć. Jest to bardzo indywidualne. U niektórych pacjentek, właśnie tak jak Kasia wspomniała, że częstsze wizyty na początku będą efektywne, natomiast później są to cykliczne co jakiś rzadszy czas spotkania. Czasami bywa i tak, że ta choroba się potrafi nawet wycofać albo zatrzymać na pewien czas. Pacjentka stosuje się właśnie tych wcześniejszych rzeczy, które wymieniałyśmy: diety, aktywnego życia, gdzieś tam, powiedzmy, automasażu, którego nauczymy i czasami się pojawia tak, że przez rok, dwa lata w ogóle pacjentka się nie pojawia, bo wszystko jest w porządku.
A co w momencie, kiedy tak naprawdę ta choroba jest już tak zaawansowana, że musimy wdrożyć jeszcze dodatkowe leczenie? Co najczęściej się wdraża?
Katarzyna Grodzicka: Najczęściej farmakoterapia, czyli leki przepisane przez lekarza. To jest chyba takie najczęstsze postepowanie. Oczywiście również ta laparoskopia, czyli usuwanie już tych zmian tych endometrium na przykład w jamie otrzewnej. Natomiast są to bardzo trudne, skomplikowane operacje. Wymagają też bardzo dużego doświadczenia, dokładności lekarza. W ostateczności, ale też wszystko tutaj zależy od celów przyszłych pacjentki, nawet usunięcie macicy, ale tak jak mówię, jest to ostateczność. Tak samo na przykład farmakoterapia. Często tak jakby obejmuje leki antykoncepcyjne, więc jeżeli pacjentka planuje zajście w ciąże, to automatycznie nie może tych leków przyjmować, więc tutaj jesteśmy troszeczkę w takim impasie. Nie wiadomo, co zrobić, więc wtedy właśnie najlepiej byłoby stosować fizjoterapię.
No właśnie o to chciałam dopytać, bo endometrioza dotyka do 10% kobiet w wieku rozrodczym. Część z nich będzie cierpiała na bezpłodność, ale część nadal będzie płodna i co wtedy? Czy w momencie, kiedy cierpimy na endometriozę, zajście w ciążę jest obarczone jakimś wyższym ryzykiem, czy to jest możliwe, czy tutaj totalnie choroba wyklucza możliwość posiadania dziecka?
Celina Wycech: Jest jak najbardziej możliwe. Co prawda lekarze zalecają, jeśli była wykonywana na przykład laparoskopia, to do roku od momentu operacji, żeby starać się o dziecko. Wtedy są największe szanse na zajście w ciążę. Często spotykamy proces sam in vitro właśnie u pacjentek z endometriozą, które już jakiś czas się starają o dzieci, natomiast jest to problem.
Katarzyna Grodzicka: Tak, tutaj trzeba po prostu mieć świadomość tego, że chorując na endometriozę może być problem z zajściem w ciąże, natomiast nie musi i przede wszystkim należy podejść do tego ze spokojem, nie panikować, ponieważ już teraz tak in vitro jest rozwinięte, że naprawdę jest bardzo skuteczne. Możliwości są ogromne. Możliwości fizjoterapii są również ogromne, więc nie panikować, że „mam endometriozę, jestem bezpłodna”. Naprawdę możliwości jest mnóstwo.
Czyli cały czas jest światełko dla wszystkich kobiet, które chorują i nadal chcą posiadać potomstwo. Z doświadczenia wiemy, że najlepsze w leczeniu różnych dolegliwości, różnych chorób są terapie mieszane. Mówiłyśmy sobie właśnie o opiece lekarza ginekologa, o fizjoterapeutach uroginekologicznych. Co dodatkowo mogłybyście zalecić pacjentkom chorującym na endometriozę? Jak to można w przypadku na przykład opieki dietetycznej?
Celina Wycech: Ja bardzo często właśnie polecam opiekę dietetyczną, żeby wykluczyć chociażby produkty, które wytwarzają właśnie ten stan zapalny w organizmie, które pogarszają samopoczucie i potęgują ból w organizmie, więc tutaj na pewno.
Czyli dieta przeciwzapalna.
Katarzyna Grodzicka: Wszelkie alergie będą nam powodowały nasilenie stanu zapalnego w związku z tym nasilenie bólu, więc też tutaj diagnostyka, jakie produkty są dla nas alergizujące, co powoduje te alergie. Dodatkowo suplementacja, wapń, magnez, cynk, żelazo, selen, potas, wszelkie tego typu rzeczy, więc również produkty bogate w te mikro i makroelementy. Wyłączenie na pewno czerwonego mięsa, wyłączenie tłuszczów trans, czyli to są te wszystkie margaryny czy słodycze oraz suplementacja Omega 3 oraz Omega 6. Oczywiście w odpowiedniej proporcji. Natomiast tu już bym odesłała do profesjonalisty, do dietetyka, żeby ułożył dietę ściśle pod nasze możliwości i oczekiwania.
Celina Wycech: Ja bym jeszcze skierowała na pewno pacjentkę do psychologa po taką właśnie opiekę, chociażby nadzorowanie tych zmian, bo jednak jest to choroba postępująca, czasami zatrzymująca się i może się to zdarzyć w różnych momentach naszego życia, w różnych decyzyjnych momentach, więc tutaj zachęcałabym też właśnie odbycie takiej wizyty u profesjonalisty, u psychologa.
Czyli tak naprawdę wsparcie i otoczenie kobiet właśnie tutaj opieką z różnych kierunków, zarówno tych psychologicznych, dietetycznych, fizjoterapeutycznych, jak i lekarskich.
Katarzyna Grodzicka: Jest to życia z przewlekłym bólem, więc każdy, kto żyje w przewlekłym bólu, prędzej czy później będzie potrzebował wsparcia psychologicznego, więc to jest zdecydowanie wspomagająco bardzo istotne.
Chciałam zapytać jeszcze z waszego podwórka. Czy świadomość na temat tej choroby rośnie? Jak często do was zgłaszają się pacjentki z dolegliwościami, które wskazywałyby na to, że jest to endometrioza? Przypuszczam, że pomimo tego, że już dosyć dobrze znamy tą chorobę, to jest nadal choroba tajemnicza i wiele osób i na pewno też wielu naszych słuchaczy często też o niej po prostu nie słyszało do momentu, kiedy ktoś nie wskazał, może to jest endometrioza? Jak wy się do tego odnosicie?
Katarzyna Grodzicka: Bardzo często zgłaszają się pacjentki z objawami tak jak przy endometriozie, natomiast nie zawsze ta endometrioza musi być, o tym wspominałam na początku i tutaj też chciałabym to podkreślić. Tak jak na przykład bolesne miesiączki, czyli nawet do 70, 80% kobiet. Czy na przykład bolesne współżycie. Często też jest to na innym tle niż endometrioza. Bardzo często zgłaszają się pacjentki z tymi objawami, natomiast też faktycznie coraz więcej jest pacjentek z endometriozą, ale bardziej wynika to, wydaje mi się, z możliwości diagnostycznych, że teraz jest dużo większa świadomość lekarzy i dużo większa świadomość kobiet, więc one są częściej po prostu diagnozowane.
Celina Wycech: Mam wrażenie, że coraz więcej pacjentek przychodzi do gabinetu z pełną świadomością, już czasami właśnie z diagnozą od lekarza, ale też moim zdaniem jest to spowodowane tym, że pracujemy jednak w takim prywatnym dziale, gdzie już kobiety są świadome, dużo czytają, słuchają podcastów, wychodzą nowe książki na temat endometriozy, więc ta świadomość jest coraz większa. Obawiam się, co jest właśnie w miejscach, gdzie ta dostępność do fizjoterapii czy chociażby ginekologów specjalizujących się w tej dziedzinie może być trochę gorsza, ale wydaje mi się, że przez to, że szerzymy tą wiedzę, mówimy o tym coraz więcej, dociera to do szerszego grona.
Nie poruszyłyśmy jeszcze tego tematu, ale ja chciałam właśnie zapytać, jak już, Celinko, na to wskazałaś. Co się może wydarzyć, jeżeli kobieta nie jest zdiagnozowana i ta endometrioza tak naprawdę gdzieś tutaj pogłębia się i pogłębia? Czy to może skutkować na przykład czymś jeszcze gorszym?
Katarzyna Grodzicka: Nasileniem objawów przede wszystkim, bo endometrioza dalej będzie się rozrastała.
Pytam tutaj jeszcze o nowotwory, bo często właśnie koreluje się właśnie choroby nowotworowe w kontekście endometriozy.
Katarzyna Grodzicka: Tak, to też predysponuje do nowotworów, nasilenia objawów, problemów właśnie z płodnością. Często kobiety, które nigdy nie mają dzieci, nie znaleziono u nich przyczyny a może się okazać, że to po prostu była endometrioza, tak że nasilenie objawów przede wszystkim, łącznie z nowotworami i koniec końców nawet właśnie nieleczona endometrioza może prowadzić do już takich bardziej radykalnych zabiegów.
Celina Wycech: Czyli usunięcia.
Usunięcia narządów rodnych. Dziewczyny, chciałam was zapytać jeszcze o to, co wy tak naprawdę najczęściej, jeżeli trafia do was pacjentka z endometriozą, co robicie w trakcie terapii i co zalecacie też jako prace domową, tak żeby dziewczyny na sam koniec dostały jeszcze taką paletę rzeczy, które też warto wdrożyć w tym momencie?
Celina Wycech: Pytanie, gdzie pojawia się ból i gdzie jest ten największy dyskomfort, z czym jest największy problem? Jeżeli pacjentka będzie zgłaszała bóle odcinka lędźwiowego, bóle krzyżowe, to musimy sobie posprawdzać pewnymi testami czy manualnie właśnie, co się tam dzieje w tym rejonie, ale to też nie jest związane tylko i wyłącznie z tą okolicą, bo też możemy pracować dystalnie w innych miejscach, ale jest to silnie powiązane z tym, jakie dolegliwości ma dana pacjentka.
Katarzyna Grodzicka: Dodatkowo włączyłabym profilaktykę czyli to, jak zachowujemy się na co dzień, żeby nie wpływało to właśnie na nasze zdrowie, czyli przede wszystkim na przykład pozycja do wypróżniania z kolanami powyżej bioder, unikanie parcia na toalecie, również ograniczenie właśnie zaparć, wzdęć i znowu tutaj odsyłamy do diety. Zdrowa dieta, unikanie właśnie palenia papierosów, alkoholu, aktywność fizyczna regularna, unikanie siedzenia 8, 10 godzin w ciągu dnia ciurkiem, tylko przeplatanie tego waśnie, wstać co chwilę, radzenie sobie ze stresem, bo to też potęguje, prawidłowy oddech.
Celina Wycech: Również takie podstawowe rzeczy.
Czyli tak naprawdę mamy wiele narzędzi, które właśnie mogą wesprzeć nam radzenie sobie z tą chorobą. Ja myślę, że chyba najważniejszym przekazem na koniec tego podcastu byłoby to, że pacjentki z endometriozą zdiagnozowaną nie powinny się załamywać. Mamy tutaj wiele sposobów na to, żeby łagodzić objawy. Powiedziałyśmy sobie o tym, że niestety jest to choroba na całe życie, ale da się z nią żyć, można urodzić dziecko.
Celina Wycech: Pewnie.
Katarzyna Grodzicka: Można zajść w ciążę, można wszystko.
Można uprawiać również przyjemny seks i to nie musi być tak naprawdę gdzieś tutaj koniec świata.
Celina Wycech: Nie trzeba brać L4 co miesiąc [śmiech].
Katarzyna Grodzicka: Tak i silnych leków.
Dokładnie i można żyć pełnia życia, i warto o to zadbać ze wszystkich stron, więc dziewczyny, tak podsumowując, jeżeli macie objawy, które gdzieś tutaj by was niepokoiły polecamy w pierwszej kolejności fizjoterapeutki uroginekologiczne, prawda?
Celina Wycech: Tak.
I one powinny wskazać później, czy faktycznie te podejrzenia są słuszne. Udajemy się później dalej do lekarza ginekologa i staramy się dociekać do tego, czy ta endometrioza z nami jest czy nie, a jeżeli jest, to też już wiemy, co robić. Bardzo wam dziękuję za ta rozmowę. Ze mną była Celina Wycech, Kasia Grodzicka i ja prowadząca tą rozmowę, Karolina Dachowska. Zapraszam was oczywiście do odsłuchania naszego poprzedniego podcastu o bolesnych miesiączkach. Tutaj myślę, że wiele ciekawych też informacji możecie wyciągnąć dla siebie też w kontekście endometriozy i w tym miejscu też chciałabym was zaprosić do kolejnego naszego podcastu, bo to nie jest koniec naszych kobiecych rozmów w tym gronie a tematy też będą ciekawe. Możecie nas znaleźć na Spotify, na YouTube i do zobaczenia, mam nadzieję, również w naszym gabinecie. Jeżeli ktoś chciałby uzyskać pomocy fizjoterapeutycznej, to dziewczyny służą. Prawda?
Katarzyna Grodzicka: Tak [śmiech].
Celina Wycech: Zapraszamy.
To dziękujemy serdecznie i do usłyszenia.
W podcaście wzieli udział:
