Czym jest propriocepcja i po co ją trenować?

Co to jest czucie głębokie (czucie proprioceptywne)?

Żeby móc się poruszać musimy mieć możliwość czucia własnego ciała. Precyzyjniej mówiąc mamy tu na myśli zmysł kinestetyczny zwany propriocepcją lub kinestezją. Jest to zmysł, dzięki któremu mamy świadomość gdzie znajdują się nasze kończyny itd. Aby móc wykorzystać ten zmysł w organizmie znajdują się propioreceptory  (receptory zmysłu kinestetycznego) rozlokowane w ścięgnach i mięśniach.  Dzięki temu do mózgu mogą bezproblemowo dotrzeć do mózgu informacje o napięciu mięśniowym, a  my wiemy bez zerkania na swoje ciało czy nasza ręka jest akurat przy uchu, a  może opuszczona w dół.

Propriocepcja – prawidłowe działanie

Cały ten skomplikowany układ reaguje na sygnały nerwowe związane z  rozciągnięciem, uciskiem, ruchem ciała i jego ustawieniem względem siebie. Tylko prawidłowe działanie zmysłu kinetycznego jest potrzebne do prawidłowego kształtowania się odruchów (rozwój reflektoryczny) prowadzenia i planowania ruchu, sterowania napięciem mięśniowym i zawiadywania pracą mięśni. Ważne jest to także do prawidłowego działania ośrodków CUN związanych z ukształtowaniem ciała.

Propriocepcja i jej zaburzenia

Jeśli układ kinetyczny nie działa prawidłowo częściowo jego funkcję może uzupełnić zmysł wzroku. Niedomogi czucia głębokiego mogą objawiać się ruchami stereotypowymi lub zwiększeniem tonusu mięśniowego, na wskutek zwiększonej ilości bodźców (bardzo silne trzymanie przedmiotów). Konsekwencją tego mogą być problemy z dysocjacją i stabilizacją np. niemożność oddzielenia ruchów rąk od ruchów tułowia podczas rysowania.

W chwili gdy układ nerwowy nie wie jak w danym momencie zachowuje sie ciało, brak jest koordynacji ruchowo – wzrokowej. Idąc np. po nierównym chodniku, CUN musi być informowany w  jakiej pozycji w  danej chwili mamy nogę i czy jej funkcja podporowa jest prawidłowo wykorzystana i dopiero wtedy idzie impuls jak poruszyć ma się druga noga i tak zbalansować ciałem by na pierwszej nodze spoczął cały ciężar ciała. Zapobiega to przewróceniu się i pozwala sprawnie poruszać się w każdych warunkach.

Gdyby możliwy był tylko impuls: podnieś nogę, a  nie dotarł by sygnał zwrotny: noga postawiona to chodzenie było by praktycznie niemożliwe, bo w  danym momencie nie wiadomo by było, czy krok jest bezpieczny i możliwy do wykonania.

Za sprawną koordynację ruchowo -wzrokową odpowiedzialny jest otrzymujący z błędnika błoniastego informację móżdżek. Impulsy te napływają z mięśni i stawów, gdzie znajdują się propioreceptory. Dzięki temu CUN wie, jak wyglądają napięcia mięsni i stawów w danym rejonie ciała. Rozwój zmysłu kinestetycznego jest bardzo zaawansowany u osób z różnego rodzaju dysfunkcjami narządu wzroku uniemożliwiającymi mu widzenie.

Autorzy artykułu:

Karolina Dachowska

Karolina specjalizuje się w treningu powięzi, a w szczególności w rolowaniu, rozciągania powięziowego w sporcie i terapii. Od lat związana ze sportem.

Dawid Mieczkowski

Dawid jest terapeutą ruchowym zajmującym się optymalizacją ruchu zarówno w ramach prewencji urazów, jak i po ich wystąpieniu.